Dziecko – trauma, wsparcie i rozwój. DROGOWSKAZ.
„Książka jest monografią łączącą w subtelny sposób wiedzę z zakresu nauk społecznych (pedagogika, psychologia), medycznych, neurobiologii z refleksją związaną z teorią poliwagalną Porgesa. (…) Pokazuje jak koncepcję poliwagalną, wiedzę z zakresu traumatologii dziecięcej można wykorzystać w pracy z dziećmi straumatyzowanymi i ich rodzinami. W sposób zgoła refleksyjny stanowi wyśmienity przykład integracji nauk społecznych z naukami medycznymi. Na tym etapie recenzent dostrzega, iż brakowało w polskim piśmiennictwie monografii, która by się odnosiła do całościowego ujęcia problematyki traumy rozwojowej u dzieci od strony teoretycznej (naukowej) i praktycznej (aplikacyjnej).
Na książkę można patrzeć dwojako: po pierwsze, jako opracowanie naukowe, zabierające wnikliwego czytelnika w świat traumy rozwojowej u dzieci; po drugie, wyśmienity DROGOWSKAZ dla rodziców adopcyjnych, zastępczych, nauczycieli, psychologów, pedagogów, pracowników socjalnych, lekarzy, prawników, wszystkich, którzy w życiu prywatnym lub zawodowym „spotkali” dziecko z zaburzeniami posttraumatycznymi.”
Dr hab. Joanna Helios – Uniwersytet Wrocławski
Dostrojenie
Dostrojenie to początek bliskiej relacji.
Dziecko „przegląda się” w twarzy matki. W zdrowej relacji matka od pierwszych chwil odzwierciedla to, co dziecko przekazuje swoją twarzą. Dzięki tej spontanicznej reakcji dziecko dostaje informacje zwrotne o sobie, swoim stanie i swoich emocjach. Dlatego proponujemy ćwiczenia, które przybliżają dorosłych do stanu dostrojenia, a jednocześnie nie przekraczają ich możliwości wchodzenia w interakcję.
Rytuały
Zdarzenia stresujące i potencjalnie traumatyzujące są zbyt trudne dla dziecka. Nie mogą być zintegrowane z innymi doświadczeniami. Układ nerwowy odbiera je jako nieprzewidywalne, chaotyczne, niebezpieczne. Dlatego też dziecko chętnie przyjmuje takie działania, które pojawiają się rutynowo, czyli przewidywalnie. To próba uporządkowania wewnętrznego chaosu. Strategie obronne, które wybiera organizm dziecka są sztywne. Rytm i rutyna dają ukojenie.
Obecność
W uważnej obecności przy dziecku niezwykle ważne jest wytworzenie w nim neurocepcji bezpieczeństwa. Może się zdarzyć, że niektóre dzieci nie będą na to pozwalać, że taka bliskość będzie za dużą bliskością i nie będą mogły jej przyjąć. Czasami rodzice potrzebują zwykłego pobycia z dzieckiem, JEGO obecności i kiedy śpi, to po prostu zwyczajnie jest, nic nie mówi, nie ma gniewnego wyrazu twarzy, nie jest agresywne. Jest wielu rodziców, którzy takiej niewinnej, bezpiecznej obecności bardzo potrzebują, Jest wiele dzieci, które takiej obecności się boją.
Granice
Granice zapewniają poczucie bezpieczeństwa. Dziecko, które doznało traumy doświadczyło przekroczenia jego granic. Powrót do odczuwania ich to po prostu zdrowienie. Póki człowiek nie ma granic, nie może czuć się bezpiecznie. (…) Jeśli zaś człowiek ma za daleko granice, jest nieufny i nie można z nim nawiązać relacji, nie może być szczęśliwy i optymalnie się rozwijać (…).
Odnajdywanie własnych granic to wracanie do czucia, które często zaburzone jest przez traumę.
Orientacja
Orientacja, to rozpoznawanie gdzie jestem, w jakim miejscu i czy jest ono bezpiecznie, to bardzo podstawowa często nieświadoma czynność w życiu każdego człowieka. Jeśli dziecko potrafi rozpoznać, gdzie się znajduje, z kim i jaki jest czas, a jednocześnie jest to otoczenie bezpieczne, a odczucia z ciała przyjemne, istnieje mniejsze prawdopodobieństwo, że uruchomi w sobie obronne mechanizmy nastawione na przetrwanie.
Więzi
Reakcja małego dziecka na pojawiające się zagrożenie ujawnia, jaki dane dziecko ma styl przywiązania.
Wytworzenie więzi dziecka z bezpiecznym dorosłym można uznać za swego rodzaju ‚polisę ubezpieczeniową”. Daje ona znacznie większą gwarancję powodzenia w dalszym życiu niż tak zwane „dobre wychowanie”. Więź jest fundamentem, na którym warto oprzeć wszelkie inne działania wychowawcze.
Sen
Sen jest jedną z ważniejszych czynności służących zdrowiu i dobrostanowi organizmu. (…) Dzięki niemu następuje regeneracja mózgu, dlatego też niezwykle ważne jest regularne i dobre wysypianie się. Sen ma znaczenie dla wielu obszarów życia człowieka: wspomaga stabilność emocjonalną, funkcje poznawcze, metabolizm.
Sen jest niezwykle ważny dla jelitowego układu nerwowego. W czasie snu oś mózg – jelita – mikrobiota pozostaje bardzo aktywna (bardziej niż w ciągu dnia) (…) najprawdopodobniej wtedy następuje intensywne komunikowanie się jelit i mikrobiota jelitowej z mózgiem.
Koregulacja
Koregulacja, jak pisze Deb Dana, uznawana jest w teorii poliwagalnej za „imperatyw biologiczny” – potrzebę, której zaspokojenie jest warunkiem naszego przetrwania. To właśnie dzięki wzajemnej regulacji naszych stanów autonomicznych czujemy się na tyle bezpieczni, by nawiązać łączność z innymi i tworzyć relacje oparte na wzajemnym zaufaniu.
Koregulacja jest znana i praktykowana od wieków.
Akceptacja
Akceptacja oznacza (…) aprobatę, uznanie, potwierdzenie. Występuje ona też w kontekście pogodzenia się z tym, czego nie można zmienić lub z tym, że dana osoba ma takie a nie inne cechy czy zachowania.
Akceptacja zakłada brak wartościowania dla zachowań, emocji, reakcji itp. Kiedy człowiek/dziecko (szczególnie po doświadczeniach traumatycznych) spotka się z taką postawą otoczenia, to zwykle doznaje uwolnienia, wyzwolenia i odblokowania. (…) Każdy organizm posiada zdrowe mechanizmy sprzyjające leczeniu, (…) postawa akceptująca jest szansą dla uruchomienia i utrzymania tego procesu (…).
Zabawa
Zabawa jest skutecznym środkiem terapeutycznym i powinna być stałym elementem życia rodzinnego.
Zabawa stymuluje rozwój każdego dziecko (nastolatka i dorosłego również). Połączona jest ona z pozytywnymi emocjami, dzięki czemu dziecko może „kolekcjonować” pozytywne przeżycia. Im ich więcej, tym łatwiej radzić sobie z nieprzewidywalnością świata. W zabawie dziecko może uczyć się , jak czuć się bezpiecznie. Może też decydować, co jest dla niego dobre, miłe, przyjemne.